فضیلت و پاداش زیارت امام رضا (ع)

همان طور که پیش تر اشاره شد، حضرت رضا «علیه السلام» از کامل ترین مومنان، صدیقان، مجاهدان، صالحان، شهیدان، هادیان امت وهشتمین معصوم و فرزند رسول خدا و امیرمومنان - علیهماالسلام - است و هر کدام از خصلتهای یاد شده سبب می شود زیارت ایشان از پاداش و آثار خاصی برخوردار باشد،[5] که در این نوشته از توضیح آنها صرف نظر می شود و در این بخش روایاتی را که از پیامبر خدا و ائمه - علیهم السلام - درباره فضیلت زیارت آن حضرت نقل کرده اند فراروی خوانندگان می نهیم: 1 - پاداش زیارت حضرت رضا در مقایسه با پاداش حج جناب شیخ طوسی از حضرت رضا «علیه السلام» نقل کرده است که آن حضرت فرمود: «در خراسان بقعه ای است و زمانی خواهد آمد که آن بقعه همواره محل رفت و آمد و مطاف فرشتگان می شود تا روز قیامت که در صور دمیده می شود و قیامت فرا می رسد.» پرسیدند: ای پسر رسول خدا! این بقعه کدام بقعه است؟ فرمود: «این بقعه در سرزمین طوس است، به خدا سوگند! آن زمین باغی از باغهای بهشت است. هر که مرا دراین بقعه زیارت کند مانند کسی است که رسول خدا را زیارت کرده است و برای او پاداش هزار حج مقبول و هزار عمره مقبول نوشته خواهد شد و من و پدرانم روز قیامت شفاعت کننده او خواهیم بود.»[6] در روایتی دیگر بزنطی می گوید: نامه حضرت رضا «علیه السلام» را خواندم، در آن نامه چنین آمده بود: «به شیعیان من بگو زیارت من به اندازه هزار حج پاداش دارد.» بزنطی می گوید از امام جواد «علیه السلام» از روی تعجب پرسیدم: به اندازه هزار حج؟ آن حضرت فرمود: «آری: به خدا سوگند کسی که او را زیارت کند در حالی که حق او را می شناسد، به اندازه هزار، هزار حج (یک میلیون حج) پاداش دارد» بر طبق روایتی دیگر امام موسی بن جعفر «علیه السلام» فرمود: «کسی که قبر فرزندم علی «علیه السلام» را زیارت کند، پاداش او هفتاد حج نیکو و مقبول خواهد بود.» مازنی می گوید: از سر تعجب پرسیدم: هفتاد حج؟ فرمود:«هفتاد هزار حج.» عرض کردم: زیارت او به اندازه هفتاد هزار حج پاداش دارد؟ فرمود: آری! بسیاری از حج هاپذیرفته نمی شوند. هر کس فرزندم علی را زیارت کند ویک شب نزد ایشان بماند، به کسی می ماند که خدا را در عرش زیارت کرده است.» در برخی از این روایات هفتاد حج و در برخی هزارحج و عمره و در برخی یک میلیون و در برخی هفتاد هزار حج وعمره پاداش زیارت امام رضا «علیه السلام» قرار داده شده است. این روایات با هم ناسازگاری ندارد؛ زیرا گروهی از روایات به طور روشن نشان می دهد که مخاطبان امام کاظم، امام رضا و امام جواد - علیهم السلام - زمینه و ظرفیت شنیدن فضیلت بسیار گران و ارزشمند زیارت آن حضرت را نداشتند؛ از این رو، امام «علیه السلام» ظرفیت آنان را ملاحظه کرده و باتوجه به آن از ثواب زیارت مرقد مطهر حضرت رضا «علیه السلام» سخن می گفتند. گواه این نکته آن است که آنان از شنیدن حتی اندکی از اجر زیارت آن حضرت شگفت زده می شدند. همان طور که روایات یاد شده نشان گر آن است که اجر بالا و ثواب هزارهزار حج برای همه زائران ایشان نیست، بلکه تنها آن دسته از زائران ایشان از آن مرحله از پاداش بهره خواهند برد که از روی معرفت ایشان را زیارت کنند و حق آن حضرت را به گونه ای شایسته بشناسند. افزون بر آن که، همان طور که خواهد آمد، زیارت حضرت رضا «علیه السلام» در همه زمان ها یکسان نیست بلکه در برخی از زمانها فضیلت افزون تری دارد و نیز باید توجه داشت گروهی از زائران در مسیر زیارت به رنج و زحمت می افتند و زیارت برای آنان سختی هایی دارد، که پاداش زیارت این گروه بیش تر خواهد بود. 2- نشاط و شادابی زیارت امام رضا «علیه السلام» برای زائرانی که از سر شوق و عشق به بارگاه ملکوتی و قدسی آن حضرت مشرف شده اند، فواید گوناگونی دارد. آن حرم پاکیزه و دل انگیز سرشار از معنویت است و جذبه هایش آن چنان تاثیری بر جان زائر می گذارد که به مقدار ظرفیتش می تواند از آن چشمه جوشان معنویت بنوشد و در نتیجه اندوه نشسته بر جان او زدوده شده و غمها از جانش رخت بر می بندد. پیامبر اعظم - صلی اللَّه وعلیه وآله - فرمود: «پاره تن من در خراسان دفن خواهد شد. هر انسان اندوهناکی او را زیارت کند، خدای عزوجل اندوه او را از بین خواهد برد و هر گناهکاری که به زیارت او بشتابد، خدا گناهانش را می آمرزد.» 3- آمرزش گناهان زمین طوس و آن جاکه فرزند بی همتای موسای فاطمه - علیهماالسلام - به خاک سپرده شده گوهری است گرانبهاکه خاک بهشت بر آن حسرت برد و فرشتگان برای زیارت آن گروه گروه از آسمان به زمین می شتابند. فضای معنوی و الهی حرم مطهر به گونه ای است که جان زائران در زلال کوثر ان شست وشو داده خواهد شد و گناهشان خواهد ریخت. در واقع، آنان که از سر صدق و برای زیارت پا در آن زمین قدسی می گذارند، خدای عزوجل جامه ذلت معصیت را از تن هایشان می کند و بار سنگین گناه را از دوششان بر می دارد. در روایات متعددی به این نکته اشاره شده است. امام جواد «علیه السلام» فرمود: «هرکس قبر پدرم را در طوس زیارت کند، خدا گناهان گذشته و آینده اش را می آمرزد» وشاء می گوید: علی بن موسی الرضا «علیه السلام» درباره فضیلت زیارت قبرشان چنین فرمودند: «به زودی از سر ظلم و ستم با سم کشته خواهم شد. هر کس مرا زیارت کند و حال آن که حق مرا می شناسد، گناهان گذشته و آینده اش را خدا می آمرزد.» 4 - نجات و فریاد رسی بر طبق آیات قرآن و سخنان معصومان - علیهم السلام - قیامت روز دشواری است؛ روزی است که پرده ها کنار می رود و خدای متعال چهره واقعی آدمیان را می نمایاند و همه باید پاسخ گوی اعمال خود باشند. این روز بسی طولانی است و برای رهایی از دشواریهای آن باید از مراحل مختلف به سلامت عبور کرد. برخی از این مراحل هولناک عبارت است از هنگامی که نامه های اعمال گناهکاران و صالحان به آنان داده می شود و زمانی که این اعمال با ترازوهای خاص سنجیده و وزن می گردد و گاه عبور از پل صراط. بر پایه روایاتی که محدثان بزرگ شیعه و سنی روایت کرده اند، در آن شرایط حساس، حضرت رضا «علیه السلام» زائرانش را دستگیری کرده و نجات می دهد. حمدان دیوانی از آن حضرت در این باره این گونه نقل کرده است: «هر کس مرا با دوری سرا و مقبره ام زیارت کند، روز قیامت در سه جایگاه او را درمی یابم و از هولهای رستاخیز می رهانم. آن گاه که نامه های اعمال از چپ و راست به انسانها داده شود و به هنگام گذر از صراط و در برابر میزان.» 5 - شفاعت بسیاری از آدمیان دست کم بخش عظیمی از زندگی خود را با غفلت می گذرانند و چون روز حساب فرا رسد باید در برابر خدای متعال بایستند و پاسخ آن چه را کرده اند و گفته اند و روا داشته اند، بدهند و خود را برای کیفر یا پاداش الهی آماده سازند و هول و هراس و دریغ و پشیمانی و بزرگی کیفر خدای متعال در آن روز به اندازه ای است که نمی توان آن را توصیف کرد. در آن اوضاع و احوال سخت و سهمگین است که اولیای الهی دوستان خود را شفاعت کرده و از هلاکت می رهانند. بزنطی چنین روایت کرده است: «از حضرت رضا «علیه السلام» شنیدم که فرمود: هر کس از دوستانم مرا زیارت کند در حالی که حقم را بشناسد، روز قیامت او را شفاعت خواهم کرد.» در روایتی دیگر، حسن بن فضال از آن حضرت این گونه نقل کرده است: «من مسموم و کشته و در غربت دفن خواهم شد و این مطلب را از طریق پدرم، به نقل از پدرش و اجدادش، از امیرمؤمنان، علی بن ابی طالب از رسول خدا - صلی الله علیه و آله - می دانم. آگاه باشید هر کس مرا با غربت و دوری سرایم زیارت کند، من و پدرانم روز قیامت شفیعان او خواهیم بود و کسی که ما شفیع او باشیم، اگر چه به اندازه جن و انس گناه داشته باشد، گناهان او بخشیده خواهد شد.» بر طبق روایتی دیگر، هروی می گوید: حضرت رضا «علیه السلام» وارد قبه ای شد که هارون در آن دفن شده است و با دست مبارکش در کنار آن خطی کشید و فرمود: «این تربت من است و در آن دفن خواهم شد و خدای متعال این مکان را محل آمد و شد شیعیان و دوستانم قرار خواهد داد. به خدا سوگند هر یک از آنان که مرا زیارت کند، یا بر من سلام کند، به سبب شفاعت ما- که اهل بیت پیامبریم - مشمول بخشش و مهربانی خدا قرار خواهد گرفت.» شیخ صدوق نقل کرده است که مردی از خراسان به آن حضرت عرض کرد: ای پسر رسول خدا! در خواب پیامبر خدا را دیدم، گو این که به من چنین فرمود: «چگونه خواهید بود، زمانی که پاره تنم در سرزمین شما دفن شود و امانت من میان شما نگهداری شود و ستاره ام در خاک شما پنهان شود؟» حضرت رضا «علیه السلام» فرمود: «منم که در سرزمین شما دفن می شوم و من پاره تن پیامبر شمایم و منم امانت و ستاره. آگاه باشید! هر کس مرا زیارت کند، در حالی که بشناسد حق و اطاعتی که خدا برای من واجب کرده است، من و پدرانم روز قیامت شفیع او خواهیم بود و کسی که من و پدرانم شفیع او باشیم، نجات می یابد؛ گر چه بار گناه او به اندازه بار گناه انس و جن باشد.» 6 - رهایی از آتش جهنم خدای متعال همواره در قرآن به کیفر دردناک و غیرقابل تحمل اخروی اشاره می کند. بر پایه ده ها آیه از کتاب خدا، جهنم جایگاه آنان است که از پروردگارشان روی برتابند و به حلقه بندگی شیطان و هوای نفس درآیند؛ و جهنم بد جایگاهی است برای آنان. آیات قرآن به ابعاد مختلف این مسئله اشاره کرده است. بر طبق این آیات، چون روز قیامت فرا رسد، آتش جهنم فراز آمده و خودنمایی می کند. در این اوضاع و احوال ترس آور و دهشتناک زائران حضرت رضا «علیه السلام» از امتیاز بزرگی برخوردارند. آنان از آتش سوزان جهنم درامانند. حضرت عبدالعظیم حسنی می گوید: از امام هادی «علیه السلام» شنیدم که فرمود: «مردم قم و آبه آمرزیده هستند؛ چون در طوس به زیارت جدم علی بن موسی الرضا «علیه السلام» می روند. آگاه باشید! هر که به زیارت آن حضرت بشتابد و در راه رفتن به طوس قطره ای از آسمان بر سر او فرود آید، حتی اندکی به رنج و زحمت افتد، جسم او بر جهنم حرام خواهد شد» حضرت رضا «علیه السلام» چنین نقل کرده است: «من مظلومانه با سم کشته خواهم شد و در کنار قبر هارون الرشید دفن می شوم. روز قیامت زائران قبرم با کرامت ترین ورود را بر خدای متعال خواهند داشت و هر مومنی که مرا زیارت کند و قطره ای آب از آسمان بر چهره او فرو ریزد و در راه زیارت به رنج و زحمت افتد، جسد او بر آتش جهنم حرام خواهد شد»[16] در ذیل این دو روایت نکته ای آمده است که و آن این جسد آن دسته از زائران علی بن موسی الرضا «علیه السلام» بر آتش حرام خواهد بود که در مسیر زیارت و حرکت به سمت مشهد قطره ای باران از آسمان بر سرشان فرو ریزد. در این باره دو پرسش به ذهن می آید: اول آن که مقصود حضرت از بارش یک قطره باران از آسمان چیست، دوم آن که آیا آنان که بدون این شرط به زیارت می روند، به این پاداش دست نمی یابند؟ پاسخ پرسش نخست آن است که در آن روزگارکه مردم پیاده و یا با چهار پایان به سفر می رفته اند، بارش باران آنان را به زحمت می انداخته است و در واقع، مقصود امام «علیه السلام» آن است که خدای متعال رنج و زحمت زائران آن حضرت را نادیده نخواهد گرفت و به آنان پاداش خواهد داد، از این رو، در روایتی دیگر از جناب عبدالعظیم حسنی این مطلب به گونه ای روشن تر نقل شده است. ایشان می گوید: از امام جواد «علیه السلام» شنیدم که فرمود: «هر کس پدرم را زیارت کند و در مسیر زیارت به سبب بارش باران، سرما و یا گرما و یا هر چیز دیگری اذیت شود و به رنج افتد، جسد او بر آتش جهنم حرام خواهد شد.» در پاسخ به سؤال دوم به نظر می رسد برای رسیدن به پاداش بزرگ زیارت حضرت رضا «علیه السلام» ضرورتی ندارد زائر در مسیر حرکت و در مدت زیارت به زحمت افتد و هر که توفیق زیارت ایشان را یابد، به این پاداش عظیم دست خواهد یافت. صد البته همان طور که فرموده اند: «افضل الاعمال احمزها»؛ «بافضیلت ترین اعمال پر مشقت ترین آنهاست». زحمت و مشقتی که زائر در راه حرکت به حرم مطهر ایشان می بیند، برثواب او خواهد افزود. سخن رسول خدا - صلی الله علیه وآله - در این باره گواه روشنی بر این مطلب است. امام صادق «علیه السلام» ازپدرانش از امیرمؤمنان، علی «علیه السلام» نقل کرده است که رسول خدا - صلی الله علیه وآله - چنین فرمود: «به زودی پاره تن من در سرزمین خراسان دفن خواهد شد، هیچ مومنی او را زیارت نمی کند، مگر آن که خدای عزوجل بهشت را بر او واجب و جسدش را بر آتش حرام می گرداند.» در روایتی دیگر از امام جواد «علیه السلام» چنین نقل شده است: «میان دو کوه طوس مشتی از خاک بهشت نهاده شده است، هر که داخل آن شود، روز قیامت از آتش در امان خواهد بود.» 7 - وعده بهشت بهشت از دیرباز آرزوی مؤمنان و خداجویان بوده است؛ رسیدن به بهشت کار آسانی نیست و شرایط و ویژگیهای متنوع و متعددی باید در آدمی پدید آید تا قابلیت ورود به آن را پیدا کند. حرم پاک و پاکیزه علی بن موسی الرضا «علیه السلام» که مطاف فرشتگان و محل آمد و شد آنان و کانون راز و نیاز عارفان و سوز و گداز مومنان و عاشقان اهل بیت است، در واقع، پاره ای از بهشت است که خداوند آن را در زمین نهاده است. ورود به این حرم بی همتا نوعی انس با بهشت و بهشتیان است و کسی که با معرفت و فروتنانه حضرت رضا «علیه السلام» را در این مکان زیارت کند، راه ورود به بهشت را برای خود هموار کرده است.